Rodzaje herbaty – jakie mają właściwości zdrowotne i dlaczego warto je pić codziennie?

Herbata to jeden z najczęściej spożywanych napojów na świecie. Jej proces zaparzania i preferencyjne spożycie różnią się w zależności od regionu, ale nic tak nie gasi pragnienia jak właśnie napar z liści herbacianych. Jakie istnieją rodzaje herbaty, czym się różnią oraz jakie mają właściwości zdrowotne? Czy herbata jest zdrowa i czy odchudza?

Rodzaje herbat i ich właściwości

Herbaty: czarna, żółta, zielona, oolong, pu-erh i biała pochodzą z tego samego krzewu herbacianego – Camelia sinensis. Różnią się jednak czasem zebrania liści, procesem utleniania oraz fermentacji i w tym również tkwią najważniejsze różnice w ich właściwościach zdrowotnych, a także ilości kofeiny i tanin.

Herbata czarna

Zawiera najwięcej kofeiny ze wszystkich pochodnych krzewu herbacianego. Zawiera również bardzo dużą ilość polifenoli – związków pochodzenia roślinnego o udowodnionym działaniu prozdrowotnym. Wśród nich prym wiodą katechiny, teaflawiny oraz tearubiginy. Dlaczego warto pić herbatę czarną? Teaflawiny wykazują działanie obniżające cholesterol oraz poziom glukozy we krwi. Jest więc odpowiednia dla osób, które zmagają się z tymi problemami. Katechiny mogą potencjalnie wspomagać walkę z kilogramami. Jednak, aby herbata faktycznie wykazywała takie działanie, nie powinno się jej spożywać z cukrem lub miodem. Dodają one kalorii i zwiększają poziom cukru w krwiobiegu, przez co przyczyniają się do powstawania tkanki tłuszczowej.

Polifenole mają również znaczenie dla odżywienia i zwiększenia ilości dobrych bakterii w jelitach, przez co wspomagają odporność. Jak wykazano, czarna herbata jest również dobra dla serca, układu naczyniowego oraz dla mózgu. W badaniach przeprowadzonych na niemal 200 tysiącach osób pokazano, że osoby, które piły cztery filiżanki herbaty dziennie, miały około 32% mniejsze ryzyko wystąpienia udaru. Polifenole posiadają również silne właściwości antynowotworowe.

Herbata zielona

Od kilkunastu lat jeden z najpopularniejszych naparów Polaków, spożywany przez kobiety i mężczyzn, młodszych i starszych. Zielona herbata szturmem podbija polski rynek zdrowej żywności i nic dziwnego. Badacze wciąż odkrywają i naukowo udowadniają jej zdrowotne właściwości. Jakie zasługują na szczególną uwagę?

Podobnie jak czarna, zielona herbata również zawiera całe mnóstwo polifenoli, ale jest bogatsza w katechiny. W szczególności galusan epigallokatechiny – flawonoid, który może mieć nawet lecznicze właściwości. W szczególności zwalcza on wolne rodniki, które odpowiedzialne są za występowanie stanów zapalnych i różnego rodzaju schorzeń. Co ciekawe, zielona herbata – zarówno droga, jak i tania, posiadają podobne ilości polifenoli, aczkolwiek ta gorszej jakości może mieć nieco większą ilość fluoru.

Kofeina zawarta w zielonej herbacie działa jako stymulant, jednak nie przynosi efektu drżenia przy wypiciu kilku filiżanek, jak kawa. Teanina wpływa pobudzająco na mózg, a połączenie jej z kofeiną sprawia, że energia pozyskiwana z zielonej herbaty jest stabilniejsza i dłużej trwa.

Uważa się, że zielona herbata wspomaga odchudzanie, jednak czy nie jest to jedynie mit dla spragnionych diety cud? Badania przeprowadzone z użyciem ekstraktu z zielonej herbaty wykazały, że kofeina w niej zawarta przekształca kwasy tłuszczowe z tkanki tłuszczowej do formy, która umożliwia wykorzystanie ich jako energii.

Herbata biała

U nas nie jest jeszcze aż tak popularna, a szkoda. Zawiera bowiem najwięcej antyoksydacyjnych polifenoli, dlatego jest najskuteczniejsza w zwalczaniu wolnych rodników. Na szczególne uwzględnienie zasługują jej wartości zdrowotne dla serca i układu naczyniowego: uelastycznia naczynia krwionośne, czym pomaga regulować ciśnienie krwi. Może ona również zapobiegać utlenianiu złego cholesterolu LDL (który to proces odpowiedzialny jest w dużej mierze za tworzenie się blaszek miażdżycowych). Wydaje się więc, że biała herbata jest dobra dla tak zwanych „sercowców”.

Jako że biała herbata zawiera naturalny fluor, jest również dobra dla zębów. Nie tylko nie barwi ich w takim stopniu jak herbata czarna, ale również wspomaga ochronę szkliwa przed bakteriami.

W badaniach in-vitro wykazano, że związki zawarte w białej herbacie mogą prowadzić do obumierania komórek nowotworowych odpowiedzialnych za niektóre typy raka. Dzieje się to przy jednoczesnej ochronie zdrowych komórek dzięki zawartości polifenoli. Te rezultaty dają szerokie pole do przeprowadzania kolejnych badań nad właściwościami antyrakowymi białej herbaty.

Jednym z najsilniejszych właściwości polifenoli jest zwiększanie wrażliwości na insulinę. Insulinooporność obecnie staje się epidemią ze względu na złą dietę i brak aktywności ruchowej. Picie białej herbaty regularnie może wspomagać regulację glukozy oraz insuliny w organizmie.

Herbata żółta

Pochodzi z krzewów rosnących wyłącznie w Chinach, dlatego jest tak rzadko spotykana. Nieco łagodniejsza w smaku od czarnej i zielonej herbaty dzięki dodatkowemu procesowi utleniania, staje się coraz popularniejsza i zwraca uwagę badaczy żywności.

Do tej pory wykazano, że picie żółtej herbaty może wspomagać metabolizm. Nie tylko ułatwia to wchłanianie składników odżywczych z pożywienia, ale również pomaga pozbywać się złogów pokarmowych z jelit i usuwać tłuszcze z organizmu. Żółta herbata jest szczególnie bogata w katechiny, które wspomagają spalanie tkanki tłuszczowej.

Te same związki wykazują dobroczynne działanie wobec wątroby i jelit. Polifenole zawarte w żółtej herbacie redukują stany zapalne, szczególnie w tych organach, czym przyczyniają się do zmniejszenia odczuwania takich objawów jak biegunki, silny ból brzucha i nadmierne zmęczenie. Niejako “naprawiają” one błonę śluzową jelit.

Herbata oolong

Herbatę ulung (oolong, ulong) otrzymuje się w wyniku przedłużonego procesu utleniania. Plasuje się gdzieś między herbatą zieloną a czarną. Zawiera fluor, mangan, potas, sód, magnez, niacynę oraz, jak wszystkie rodzaje herbaty, kofeinę.

Herbata oolong, dzięki zawartości polifenoli, podobnie jak w przypadku innych rodzajów herbaty, wykazuje właściwości prozdrowotne wobec serca, układu nerwowego, zapobiegania cukrzycy typu 2. Niektóre badania wykazały również, że może ona być pomocna w leczeniu niektórych chorób skóry, w szczególności egzemy.

Herbata pu-erh

Znana jest przede wszystkim ze swoich właściwości wspierających metabolizm. Nazywana jest herbatą na odchudzanie. Czy słusznie?

Chociaż nie istnieje cudowny środek na odchudzanie, a żeby stracić nadmierne kilogramy, należy zadbać o deficyt kaloryczny, herbata pu erh może być w tym procesie niezwykle pomocna, a jej działanie jest wielotorowe.

Po pierwsze, sprawia, że organizm zużywa więcej tłuszczu z tkanki tłuszczowej jako energii, nie z tego, który spożywamy z pokarmami. Ponadto, wspomaga ona metabolizm glukozy, która nie odkłada się w formie tkanki. Jako że liście przechodzą proces fermentacji, mogą również zawierać dobre dla jelit bakterie, które usprawniają pracę układu pokarmowego.

Jednak ważniejsze niż odchudzanie wydaje się być działanie herbaty pu erh na cholesterol. Dzieje się tak, ponieważ tłuszcz z pożywienia zostaje wchłonięty do żółci, po czym wydalany. Dzięki temu mniej się go wchłania do krwi. Tym samym, napar ten może chronić przed miażdżycą i innymi chorobami układu sercowo-naczyniowego, a także minimalizować ryzyko wystąpienia niealkoholowego stłuszczenia wątroby.

Rodzaje herbaty – czy są bezpieczne?

Aby zapewnić sobie optymalne walory zdrowotne oraz cieszyć się pełnią smaku, należy uzbroić się w wiedzę dotyczącą sposobu parzenia herbaty. Nieodpowiednio przygotowana nie będzie sprawiała tyle przyjemności, ile powinna.

Herbata	Kofeina w mg	Temperatura parzenia w °C	Czas parzenia w min
czarna	75	99	3-5
oolong	45	80-85	2-3
zielona	30	75-80	3-4
biała	15	65-70	1-2
żółta	63	70-75	1-2
pu erh	70	100	2-4

Zasadniczo herbata uznawana jest za bezpieczny napar. Od czarnej do białej, mogą ją spożywać niemal wszyscy. Ze względu na ilość kofeiny w poszczególnych rodzajach, mogą one jednak nie być polecane na przykład dla dzieci lub w znacznej ilości u kobiet w ciąży.

Kobietom w ciąży kiedyś nie zalecało się kofeiny w ogóle. Nie znano efektu, jaki może ona mieć na płód, dlatego lekarze odradzali picie herbaty i kawy. W obecnych czasach jednak wiadomo, że bezpieczną dawką kofeiny jest 200 mg dziennie. Oznacza to 2,5 filiżanki czarnej herbaty. Ciężarne powinny jednak uważać ze spożywaniem herbat o mniejszej ilości kofeiny. Jest tendencja, w której spożywa się jej ogólnie więcej, podczas gdy nadmiar w niczym nie jest zalecany. Jako że kofeina jest stymulantem, zaleca się, aby nie wprowadzać naparów herbacianych u dzieci. Może to zaburzyć florę jelitową, która dopiero się tworzy u dziecka, a także podrażniać błonę śluzową jego żołądka. U dzieci herbata powoduje również bóle głowy, nerwowość oraz tiki. Pobudzenie, którego od herbaty oczekują dorośli, nie jest wskazana u dzieci. Najmłodszym dzieciom najlepiej podawać czystą wodę, która doskonale nawadnia, a starszym – niektóre napary ziołowe, np. rumianek, pokrzywę lub rooibos.

Chociaż herbata, nawet czarna, uważana jest za ogólnie zdrową nawet dla osób z wysokim ciśnieniem, oni również nie powinni przesadzać z jej spożyciem. Herbata w dużych ilościach może mieć właściwości odwadniające.